Professionele zeggenschapWerkers in zorg en welzijn dragen een grote verantwoordelijkheid. Zij zijn het die in de praktijk invulling geven aan de maatschappelijke opdracht van de organisatie waarbinnen zij werkzaam zijn, door waarde toe te voegen aan de gezondheid, het welzijn, het leven van hun cliënten, patiënten, bewoners. Veel werkers in de zorg zijn daarom relatief hoog opgeleid, kennen beroeps- en titelbescherming, zijn onderhavig aan het tuchtrecht en kunnen daarmee als professional worden beschouwd.
Een professional is verantwoordelijk en aanspreekbaar op het eigen handelen en het resultaat daarvan. Om deze verantwoordelijkheid te kunnen dragen, is het van belang dat professionals eigenaarschap en zeggenschap hebben over hun beroepsuitoefening, het eigen werkproces en de wijze waarop invulling wordt gegeven aan de eigen professionele ontwikkeling.
Reeds meerdere decennia is de zorg in Nederland echter georganiseerd en gestructureerd op een manier die weinig ruimte laat voor het professionele perspectief. Waar professionals in de praktijk hun toegevoegde waarde zichtbaar willen maken in directe relatie tot hun cliënt, is de organisatie waarbinnen zij werkzaam zijn vaak gericht op externe verantwoording in termen van kosten en kwaliteit. De vele protocollen, richtlijnen, werkafspraken die moeten leiden tot afdoende externe verantwoording, vormen voor veel professionals een beperking in het eigen handelen. Daarnaast worden zij veelal door anderen dan professionals zelf bedacht en besloten.
Professionals herkennen zich mede daarom in toenemende mate niet langer in hun werk en organisatie. Demotivatie, maar ook ziekteverzuim, uitval en vertrek zijn het gevolg. Een ongewenste ontwikkeling in een tijd waarin de druk op zorg en welzijn toeneemt door vergrijzing, multi-morbiditeit, etc.
Bestuurders van organisaties in zorg en welzijn weten dat het anders kan en eigenlijk ook anders moet. De veranderende kijk op het bestuur van organisaties en inrichting van zeggenschap komt goed tot uiting in de opeenvolgende versies van de Zorgbrede Governancecode, een gedragscode, normenkader, van en voor bestuurders voor goed bestuur. Hoewel de governancecode veel aanknopingspunten biedt voor invulling van professionele zeggenschap, blijkt toepassing in de praktijk traag en moeizaam.
Dat ligt niet alleen aan de organisatie! Wringen van wat professionals vanuit hun perspectief belangrijk vinden en hoe dat botst met de wijze waarop organisaties zijn gericht en ingericht. Meer vertrouwen in professional, vraagt ook volwassen taakopvatting.
Herinrichting en vormgeving van professionele zeggenschap is een complexe verandering. Met (meer) betrokkenheid en zeggenschap van professionals veranderen bestaande verhoudingen binnen de organisaties, wordt gevraagd om aanpassing van bestaande afspraken, ontstaat de noodzaak tot een nauwere verbinding tussen beleid en praktijk, en vooral: wordt een beroep gedaan op alle medewerkers binnen de organisatie om zich te (her)oriënteren op de vraag “waarom doen we dit en wat draag ik daaraan bij?” De verandering brengt op den duur de gehele organisatie in beweging, leidend tot ander gedrag en vorming van een nieuwe cultuur. Een cultuur waarin kennis en expertise beter wordt benut en waarin verantwoordelijkheden helderder worden toegewezen: niet op basis van lijnverantwoordelijkheid of status, maar op basis van aantoonbare kennis, expertise, betrokkenheid. In de ogen van Toekomstzorg is het niet een verandering die vraagt om het oude vertrouwde volledig los te laten, maar vooral om met elkaar de invulling van de maatschappelijke opdracht anders vast te pakken. Dat is een pittige uitdaging: datgene wat professionals vanuit hun perspectief belangrijk vinden, strookt niet altijd met het belang van de organisatie als geheel. Het professionele perspectief kan de organisatie verrijken, echter, dat vraagt van professionals ook voldoende professioneel bewustzijn en leiderschap!
Bijbehorende projecten:
Anders organiseren? Doe eens eigenwijs! Maatschappelijke en politieke ontwikkelingen maken dat de gezondheidszorg in Nederland voor grote veranderingen staat: steeds mondiger burgers, meer regie bij de cliënt, een overheid die zich steeds verder terug trekt. Meer invloed van de burger op de kwaliteit van de zorg, meer ruimte voor de professionals om toegevoegde waarde voor…